PLAN NA PRZEWIDYWALNOŚĆ
- Uczeń z autyzmem oczekuje przewidywalności, powtarzalności, potrzebuje znać plan tego, co będzie robił. Pamiętaj, iż raczej nie lubi zmian i raczej słabo się odnajduje w nagłych zmianach planów.
- Świadomie i rozsądnie zaplanuj działania na dany tydzień, dzień oraz jednostkę lekcyjną. Uczeń potrzebuje nie tylko wiedzieć, co będzie robił, ale również, jaka będzie kolejność działań, a także
w jakim miejscu realizacji planu aktualnie się znajduje. Możesz posłużyć się w tym zakresie przygotowanym spisanym lub – dla młodszych uczniów – narysowanym planem działania; warto oddzielać np. kolorami poszczególne czynności i wskazywać uczniowi, na którym etapie realizacji planu jest w danej chwili. - Planowanie dotyczy także działań organizowanych poza szkołą/przedszkolem – jak spacery, wycieczki, odwiedziny, itp. Pamiętaj, aby odpowiednio wcześniej uprzedzić ucznia o tego typu planowanych działaniach. Poznaj też potrzeby ucznia – np. konieczność zażycia lekarstw przed podróżą lub konieczność wzięcia ze sobą ulubionej zabawki.
- Uczniów starszych (klasy IV-VII i starszych) warto zachęcić do prowadzenia dziennika/terminarza, w którym sami będą zapisywać (lub zapisze nauczyciel) notatkę o ważnym wydarzeniu, wyjeździe, ale także o koniecznych na jutrzejszą lekcję przyborach czy pomocach.
- Warto, aby uczeń z autyzmem miał przygotowane osobne teczki na poszczególne karty pracy, podzielone kolorystycznie – np. niebieska – karty pracy z edukacji polonistycznej, zielona – z matematycznej, czerwona – plastyczej, itp.
- Podczas przygotowywania sprawdzianów weź pod uwagę, aby zadania złożone dzielić na części, wyraźnie oddzielone na arkuszu (np. kolorami), zwróć dodatkową uwagę ucznia na konieczność wykonania kolejnych podpunktów. Jeśli zadanie polega na wyborze z kilku opcji, wydrukuj je jedne pod drugimi, tak, aby nie tworzyły dwóch kolumn, czyli zastosuj model:
A
B
C
D
zamiast:
A B
C D
KOMUNIKACJA
- Konieczne jest, aby do ucznia z autyzmem zwracać się w sposób jasny i prosty. Zwracaj uwagę na ton głosu, moduluj głos, ale bez przesadnej emfazy.
- Używaj zdań oznajmujących, mniej pytających.
- Komentuj działania ucznia, np. „Widzę, ze wyjąłeś zeszyt, teraz otwórz go i przepisz to zdanie”.
- Upewnij się, czy uczeń zrozumiał treść komunikatu. Jeśli trzeba – powtórz komunikat w prostszej formie. Jeśli potrzeba – powtórz znowu.
- Jak najczęściej nawiązuj kontakt wzrokowy, jeśli trzeba – przypominaj uczniowi, aby patrzył w oczy, gdy zwraca się do ciebie lub innych.
- Raczej unikaj metafor i porównań, gdyż uczeń odbiera je dosłownie. Jeśli je zastosujesz, wytłumacz, co znaczą.
- Zachęcaj do poznawania i włączania do słownika nowych słów. Zawsze objaśniaj ich znaczenie.
- Dla wzbogacenia umiejętności komunikacyjnych i społecznych, rozważ, czy uczeń/uczniowie z autyzmem w twojej klasie nie mogliby poprowadzić lekcji na dany temat, np. raz w semestrze.
- Łącz komunikat słowny z mową ciała – nie zniechęcaj się, jeśli uczeń nie rozumie od razu, o co ci chodzi. Powtarzaj ten zabieg wielokrotnie,
aż zapamięta. - Raczej zrezygnuj z precyzyjnych instrukcji. Upraszczaj przekaz.
EMOCJE I ZACHOWANIE
- W pracy z uczniem z autyzmem konieczne są jasno sprecyzowane, zapisane zasady i reguły obowiązujące w grupie. Kanon zasad powinien zawsze znajdować się w zasięgu wzroku ucznia z autyzmem.
- Uczeń musi także wiedzieć, jakie zachowanie jest dobre, a jakie złe. Informuj go o tym!
- Uczeń z autyzmem nie zawsze rozumie emocjonalny kontekst swojego działania i zachowania, nie zawsze jest w stanie zrozumieć, że swoim zachowaniem przekracza pewne granice i np. rani innych. Dlatego konieczna jest stała praca nad aspektem rozwoju emocjonalnego ucznia
z autyzmem. Jako nauczyciel zachęcaj i ucz ucznia rozpoznawania i nazywania emocji, kieruj jego uwagę i wzrok na mowę ciała. Analizuj materiał wizualny (obrazki, sceny z filmu, gesty i miny na sobie) pod kątem rozpoznawania emocji. Zacznij od emocji prostych i przeciwstawnych
(np. smutny-wesoły). - Ucz ucznia strategii radzenia sobie ze stresem, złością, bezradnością.
- Stopniowo oswajaj go z coraz trudniejszymi sytuacjami.
- Dostosuj tempo uczenia radzenia sobie z emocjami do jego indywidualnego rytmu rozwoju.
- W sytuacji porażki – ucz radzenia sobie z frustracją. Zawsze możesz odwołać się do konkretnego przykładu – np. pozytywnego zachowania innego dziecka, tematycznie zbliżonej historyjki obrazkowej lub siebie samego.
- W sytuacji sukcesu – chwal – i to jak najczęściej! Tutaj nie bój się emfazy! Wzmacniasz w ten sposób pozytywne myślenie o sobie ucznia
i poczucie własnej sprawczości – obie te sfery uczeń może mieć bardzo zaniżone! - Uczeń z autyzmem może okazywać skrajne emocje. Akceptuj go takim, jakim jest. Pomagaj budować poczucie własnej wartości.
- Pamiętaj o pozytywnym dopingu, mobilizuj i zachęcaj ucznia do podejmowania wysiłku.
- Możesz posłużyć się określonym w szkole zestawem nagród (nie tylko słownych) za wykonanie zadania.
ORGANIZUJ OTOCZENIE
- W pracy podczas jednostki lekcyjnej, w miarę możliwości, usuń z otoczenia elementy rozpraszające uwagę.
- Dodatkowo obserwuj sensoryzmy dziecka (np. słuchowe – nadmierne reagowanie na szumy, hałasy, dźwięki z otoczenia szkolnego
i pozaszkolnego; wzrokowe – poszukiwanie światła, wpatrywanie się w kolorowe tablice naścienne; węchowe – poszukiwanie lub unikanie określonych zapachów, etc.). Wystrój klasy nie powinien dodatkowo stymulować sensorycznie dziecka, co sprzyja ukierunkowaniu strumienia uwagi na dane działanie. - Dłuższe i trudniejsze zadania dziel na mniejsze części – pamiętaj o pochwale za każdy wykonany etap.
- Możesz czynić krótkie przerwy w pracy, jeśli zuważysz zmęczenie lub znużenie ucznia.