W tym roku ponownie w dniu 2. Kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Świadomości Autyzmu, chociaż cały miesiąc zwyczajowo jest czasem upowszechniania wiedzy na ten temat. Symbolem autyzmu jest kolor niebieski dlatego kwiecień to miesiąc, w którym „zapalamy się” na niebiesko. Akcję zapoczątkowała amerykańska organizacja pn. „Autism Speaks”, która zachęcała do podświetlania budynków użyteczności publicznej na niebiesko.
Ma to na celu zwrócenie uwagi na dzieci i ich rodziny, na trudności z jakimi się borykają oraz pokazanie swoistego wsparcia. Dawniej diagnoza autyzmu oznaczała dla rodziny życie w samotności, brak akceptacji społecznej, co w efekcie prowadziło do braku dla dziecka szans rozwojowych. Obecnie sytuacja osób z autyzmem oraz ich rodzin jest lepsza, a szanse na poprawę funkcjonowania dziecka znacznie wzrosły.
Rodzice staja się coraz bardziej wyczulenia na potrzeby dzieci ale także na wszelkie niepokojące sygnały w ich zachowaniu. Dlatego też zaburzenia ze spektrum autyzmu diagnozuje się coraz wcześniej. Rośnie też statystyka występowania zaburzenia- wcześniej, w latach 80-tych XX wieku stwierdzany był u 1/2000 dzieci, później było to szacunkowe 1/100 urodzeń ( w Europie), aktualnie w USA to nawet 1/54 dzieci. Obecnie ta niepełnosprawność jest również w Polsce coraz bardziej powszechna. Blisko jedna piąta wszystkich niepełnosprawnych w wieku do lat 16, to właśnie osoby autystyczne lub z zespołem Aspergera.
Co zatem powinno zaniepokoić? Przede wszystkim ograniczenia w rozwoju mowy (echolalie), brak komunikowania się za pomocą gestu wskazywania palcem, ubogie reakcje mimiczne, brak zabawy tematycznej (naśladowczej) oraz naprzemiennej np. a-ku-ku. Wąskie zainteresowania (np. tylko liczby, tylko pociągi), schematyczne i rutynowe czynności, uporczywe powracanie do ulubionych zajęć (np. odkręcanie wody, zamykanie każdych otwartych drzwi, układanie przedmiotów w rządki). Unikanie kontaktu wzrokowego, interakcji w rówieśnikami, czy nietypowy ton głosu (wysoki, piskliwy lub monotonny). Często towarzyszą zaburzenia sensoryczne- nadwrażliwość na dźwięki, zapachy, nietypowe preferencje np. lizanie dywanu.
Obraz dziecka autystycznego mimo jasnych cech głównych podlega szerokiej indywidualizacji- nie ma tym samym dwóch takich samych dzieci z takimi samymi symptomami autyzmu!
Warto zauważyć, iż w nowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych ICD 11 słowo „autyzm” zmieniono na „spektrum autyzmu”. Podstawą do diagnozy będzie też diada objawów (wcześniej triada):
– trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu interakcji społecznych i komunikacji;
– skłonność do zachowań schematycznych, rytualnych, nieelastycznych, które są wyraźnie nietypowe i częste.
Niezależnie od zmian terminologii każde dziecko w grupie dotknięte autyzmem jest inne i posiada sobie właściwy potencjał możliwości. Trzeba szukać indywidualnych dróg, które pomogą mu stać się człowiekiem tak samodzielnym i przystosowanym społecznie, jak to tylko możliwe.
Literatura:
Pisula E. Autyzm u dzieci. Diagnoza, klasyfikacja, etiologia. PWN Warszawa 2000
Randall P. Parker J. Autyzm. Jak pomóc rodzinie. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne Gdańsk 2002
Opracowanie:
Agnieszka Siwińska-Iwańczyk