Wrzesień to miesiąc, w którym obchodzimy Światowy Dzień FAS. Jest to święto obchodzone corocznie na całym świecie w dniu 9 września (09.09 – od dziewięciu miesięcy ciąży). Oprócz zwrócenia uwagi na problemy osób chorych na Alkoholowy Zespół Płodowy, ma on na celu uświadomić przyszłym matkom skutki picia alkoholu w czasie ciąży, jego szkodliwy wpływ na rozwój płodu, a w konsekwencji na dalszy nieprawidłowy rozwój dziecka. Ideą światowych dni jest koncentrowanie uwagi opinii publicznej na konkretnym zagadnieniu, zmiana postaw wobec osób chorych oraz wyrażenie społecznej solidarność z nimi.
Alkoholowy zespół płodowy (zespół FAS) to stan występujący u dziecka w wyniku narażenia na alkohol spożywany przez matkę w czasie ciąży. Problemy wynikające z jego powstaniem różnią się w zależności od dziecka, ale wady spowodowane przez alkohol nie są odwracalne. Według statystyk w Polsce na 300 000 urodzeń, aż 1000 dzieci ma FAS. Obecnie na świat przychodzi 10 raz więcej nowowrodków ze zdiagnozowanym alkoholowym zespołem płodowym niż z zespołem Downa.
Należy mieć na uwadze, iż o stopniu intensywności i rodzaju wywołanych alkoholem zaburzeń decyduje etap ciąży w momencie ekspozycji na alkohol, a także dawka i częstotliwość jego spożywania;
- im wyższe stężenie alkoholu w osoczu matki, tym ryzyko dla płodu jest większe;
- z badań i obserwacji dzieci z prenatalną ekspozycją na alkohol wynika, że nawet pojedyncza dawka alkoholu przyjęta w kluczowym momencie, może spowodować nieodwracalne uszkodzenia płodu;
- szczególnie ryzykowne są przypadki wypijania jednorazowo 5 lub więcej standardowych porcji alkoholu.
Dziecko dotknięte FAS ma specyficzny wygląd (patrz zdjęcie poniżej) oraz cechują je specyficzne zachowania, często mylone z innymi problemami zdrowotnymi. Zatem fizyczne objawy FAS to np.: niski wzrost; głowa o mniejszym niż przeciętnie obwodzie, specyficzne rysy twarzy – małe oczy, cienka górna warga, gładka powierzchnia pomiędzy nosem a ustami w miejscu, w którym powinna być rynienka. Dolegliwości na poziomie narządów to przede wszystkim zaburzenia pracy wątroby, nerek, serca lub innych narządów. W obszarze poznawczym ujawniają się trudności z rozwojem mowy, nadpobudliwość, trudności w uczeniu się, nadbudowywaniu wiedzy, myśleniu logicznym, wiązaniu faktów. Zwykle dzieci z FAS mają niższe wyniki ilorazu inteligencji w odniesieniu do zdrowej populacji rówieśników. Wraz z wiekiem dziecka mogą ujawniać się kolejne trudności takie jak problemy interpersonalne, towarzyskie, niechęć do nawiązywania trwałych relacji z innymi, akty wandalizmu, skłonność do przemocy, niedostosowanie społeczne, tendencja do popadania w uzależnienia, depresja, stany lękowe, nerwice.
Pomimo faktu, że zespół FAS jest nieuleczalny istnieje możliwość złagodzenia jego symptomów. W tym celu należy zapewnić troskliwą opiekę dziecku w pierwszych latach jego życia. Tworząc „czynniki ochronne” rozwój dziecka może przebiegać stosunkowo prawidłowo. Warto także podjąć działania dążące do objęcia specjalistyczną opieką dzieci z FAS które bardzo często z błędną diagnozą (zaburzenia zachowania, zaburzenia emocji) pozbawione są wsparcia, edukacji dostosowanej do ich potrzeb i opieki terapeutycznej stymulującej rozwój.
Opracowanie: Agnieszka Siwińska-Iwańczyk