Psycholog

[et_pb_section fb_built=”1″ _builder_version=”3.22″][et_pb_row _builder_version=”3.25″ background_size=”initial” background_position=”top_left” background_repeat=”repeat”][et_pb_column type=”4_4″ _builder_version=”3.25″ custom_padding=”|||” custom_padding__hover=”|||”][et_pb_testimonial _builder_version=”4.0.8″ hover_enabled=”0″]

„Stres szkolny”

Pojęcie „stres” po raz pierwszy pojawiło się w literaturze naukowej w latach 50-tych ubiegłego wieku za sprawą Selyego. Słowo to, można powiedzieć, weszło do języka potocznego, co powoduje także błędne jego rozumienie.  Najogólniej można określić, iż „stres to proces, za pomocą którego czynniki środowiskowe zagrażają równowadze organizmu lub ją naruszają i za pomocą którego organizm reaguje na zagrożenie”. Czynniki środowiskowe, o których mowa, często nazywane są stresorami. Zazwyczaj ze stresem wiążą się emocje negatywne, takie jak: strach, lęk, napięcie, smutek, żal, złość. Wówczas stres osłabiający albo paraliżujący nasze działanie nazywa się dystresem. Ale w sytuacji np. rywalizacji sportowej czy podczas ślubu albo wyjazdu na wakacje do egzotycznego kraju, doświadczamy pozytywnych emocji (eustresu).

Stres szkolny jest stanem oczywistym, który towarzyszy uczniom właściwie od początku wejścia w system edukacji. Najwcześniejszym jego źródłem jest rozpoczęcie edukacji przedszkolnej, co wiąże się np z kilkugodzinną rozłąką matką, znanym środowiskiem domowym, wejściem w grupę rówieśniczą gdzie obowiązują pewne normy i zasady.   Co prawda każdy uczeń reaguje inaczej i w innym tempie przyzwyczaja się do nowych warunków, ale stres jednak jest nieunikniony i pojawiać się będzie ze zmiennym natężeniem przez cały okres nauki. Każda sytuacja stresowa stawia przed człowiekiem określone wymagania i aby im sprostać zarówno w organizmie, jak i w jego funkcjonowaniu psychicznym zachodzą istotne zmiany. 

Stresu nie da się uniknąć, ale ważne jest, aby wcześnie rozpoznać jego objawy, by zapobiec przerodzeniu się go w stan chroniczny oraz szybko zastosować konstruktywne sposoby radzenia sobie. Objawy stresu występują na różnych poziomach funkcjonowania organizmu:

  • Objawy fizyczne to zawroty głowy, ogólne bóle, napięcie mięśni, zmęczenie, wyczerpanie itp.
  • Objawy emocjonalne: wahania nastroju, zły humor, drażliwość,  stałe pobudzenie, niezdolność do relaksu, uczucie przytłoczenia, depresja, poczucie bezsilności;
  • Objawy poznawcze (widoczne w myśleniu)- to głównie trudności w koncentracji uwagi i podejmowaniu decyzji;
  • Objawy behawioralne (widoczne w zachowaniu) – Kompulsywne jedzenie (spożywanie dużych ilości pokarmu w niekontrolowany sposób), Wybuchowe reakcje, Skłonność do działań impulsywnych, zaburzenia snu.

Niekiedy problemy uczniowskie przybierają postać prawdziwie traumatycznych przeżyć i przeradzają się w fobię szkolną – nieracjonalny, silny lęk przed chodzeniem do szkoły czemu towarzyszą dolegliwości somatyczne. Termin  fobii szkolnej jest ostatnio często spotykany, bywa tłumaczeniem na niechęć przed chodzeniem do szkoły, dlatego potwierdzenie diagnozy powinno odbywać ostrożnie i wnikliwie analizując szeroko sytuację i funkcjonowanie ucznia.

Sposoby radzenia sobie ze stresem szkolnym:

Jeśli dziecko dopiero rozpoczyna naukę w szkole ważne jest okazywanie mu wsparcia, pozytywne nastawianie go do mogących pojawić się trudności. Dziecko powinno przede wszystkim mieć możliwość zwrócenia się do dorosłych osób po pomoc, ci z kolei nie powinni obaw ucznia bagatelizować czy wyśmiewać. Starsze dzieci niestety często słyszą od rodziców komentarze potęgujące lęk: “Jak nie będziesz się uczył, to niczego w życiu nie osiągniesz”. Są one o bardzo szkodliwe i nie należy ich stosować. Aby dodać dzieciom otuchy i wsparcia można na przykład wykorzystać do tego własne szkolne wspomnienia- opowiedzieć o szkolnych czasach, doświadczeniach, podzielić się sposobem w jaki rodzic pokonał pewną trudność. Dziecko powinno mieć także możliwość odpoczynku od szkolnego stresu. Ćwiczenia fizyczne i spacery są bardzo dobrym sposobem na rozładowanie napięcia wywołanego stresem. Ponadto możecie również postarać się nauczyć metod relaksacyjnych. W przypadku doznawania porażek szkolnych ważne jest by pomóc dziecku nauczyć się planowania i organizacji działań, tak by obowiązki nie przytłaczały go. Bowiem częste niepowodzenia mogą spowodować dodatkowo pogorszenie się samooceny i doprowadzić do istotnego spadku poczucia własnej wartości dziecka.

Zdarza się jednak, że problemy dziecka nie wynikają wcale z kłopotów szkolnych, a mają zupełnie inną, głębszą przyczynę. W  takim wypadku należy rozważyć konsultację z psychologiem, w celu określenia przyczyn problemów emocjonalnych dziecka oraz opracowania planu zaradczego.

    • Swińska-Iwańczyk

Opracowano na podstawie:

Brockert S. (2003) „Pokonać stres”, Warszawa, Wyd. PZWL

Heszen I. (2013) „Psychologia stresu”, Warszawa, Wyd. PWN

Oniszczenko W. (1998) „Stres. To brzmi groźnie” , Wyd. Akademickie Żak”

Stewart J. (2007) „Jak radzić sobie ze złością : treningi dla nastolatków : scenariusze lekcji i karty pracy dla uczniów”, Warszawa, Wyd. Fraszka Edukacyjna,

www.stressfree.pl

[/et_pb_testimonial][et_pb_testimonial author=”Opracowanie ” job_title=”mgr Aneta Piątkowska, Psycholog” _builder_version=”3.2″]

O koncentracji słów kilka…

Problemy z koncentracją to temat, który od kilkunastu lat jest coraz częściej poruszany i nagłaśniany. Warto zastanowić się dlaczego tak jest i czy rzeczywiście skala zjawiska jest tak duża. Dorośli, rodzice często zbyt pochopnie określają w ten sposób problem ze skupieniem u dzieci.

Koncentracja to zjawisko polegające na skupieniu, ześrodkowaniu uwagi, skierowaniu jej na określoną myśl, przedmiot, zagadnienie, wydarzenie, sytuację czy zjawisko i utrzymywaniu w czasie. Koncentracja uwagi może nastąpić pod wpływem świadomego działania człowieka, który w konkretnej chwili chcąc rozwiązać problem, wykonać dokładnie powierzoną pracę, zrozumieć określone zagadnienie itp., świadomie kieruje i intensyfikuje swoją uwagę na wybrany przez siebie obiekt, myśli itp. Koncentracja uwagi może również następować samoistnie, bez wyraźnej, uświadomionej woli człowieka, podczas percepcji określonego zjawiska lub prowadzenia określonego działania.

Problemy w koncentracji dorośli, rodzice zaczynają dostrzegać przeważnie w czasie, gdy dziecko wkracza na ścieżkę edukacji (przedszkole, szkoła). Warto pamiętać, że rozpraszanie się, dezorientowanie a nawet trudność w skupieniu uwagi są typowe dla większości dzieci i niekoniecznie muszą być powodem do obaw. Koncentracja to umiejętność skupienia uwagi na określonym zadaniu czy obiekcie. Małe dzieci mają prawo nie reagować na to, co się do nich mówi, jeśli są zajęte czymś innym. Mają prawo porzucać wykonywane zadanie po chwili i nie skupiać się na czymś dłużej. To normalne, że dziecko jest ruchliwe, rozkojarzone i ciągle trzeba mu coś przypominać. Uwaga dziecka to bowiem rzecz bardzo nietrwała, na którą wpływa szereg bodźców. Podświadomie maluch zawsze będzie wybierał to, co w danym momencie jest dla niego atrakcyjniejsze (silniejsze bodźcowo) niż to, czego się od niego akurat oczekuje. Ta cecha jednak powinna charakteryzować tylko te najmłodsze dzieci – do 5. roku życia. Z wiekiem koncentracja dziecka staje się coraz lepsza. Pamiętajmy, iż dziecko:

2-3 letnie może skoncentrować uwagę na 5-10 min.

5-6 letnie na 15-20 min.

7-8 letnie na 25-30 min.

Kształtowanie prawidłowej (optymalnej) koncentracji odbywa się już od pierwszych miesięcy życia i uwarunkowane jest wieloma czynnikami, zarówno wewnętrznymi jak i zewnętrznymi. Warto przyjrzeć się otoczeniu dziecka oraz jak spędza ono większość czasu, czy warunki zewnętrzne nie pomagają mu przypadkiem w rozpraszaniu uwagi.

Zbyt wiele czasu przed telewizorem, lub telewizor włączony w tle, mogą utrudniać docieranie informacji z zewnątrz do dziecka. Na temat negatywnego wpływu urządzeń elektronicznych na rozwój dziecka powstało wiele badań i publikacji. Jednogłośnie mówią one, że urządzenia typu smartfon, tablet, telewizor przyczyniają się do powstawania zaburzeń uwagi. Nie oznacza to jednak, że rodzic ma zupełnie odciąć dziecko od elektroniki. Warto zastanowić się jednak nad taką organizacją dnia dziecka, by korzystało z urządzeń w minimalnej ilości.

Kolejnym ważnym aspektem jest HYPERLINK “https://www.mjakmama24.pl/dziecko/rozwoj-dziecka/jak-zabawa-wplywa-na-rozwoj-dziecka-w-pierwszych-12-miesiacach-zycia,559_9463.html” \o “zabawa dziecka”zabawa dziecka. Jeśli jest ono otoczone ogromną ilością zabawek, to przeważnie nie potrafi się nimi bawić. Otacza się ono przedmiotami i jest mu trudno coś wybrać. Bierze raz jedną, raz drugą rzecz do ręki, ale nie ma zabawy, odgrywania ról. Im mniej zabawek w zasięgu wzroku dziecka, tym większy wysiłek musi ono włożyć w zaplanowanie zabawy, zmuszając tym samym szare komórki do pracy.

Warto zadbać o wygląd otoczenia, w jakim dziecko przebywa. Jaskrawe ściany, obwieszone plakatami, obrazkami i innymi gadżetami niekoniecznie sprzyjają koncentracji. Pokój dziecięcy powinien być odpowiednio oświetlony, by nie wymagał doświetlenia ostrym, zimnym światłem. Bardzo często wprowadzenie zmian w powyższych zakresach wyraźnie wpływa na poprawę koncentracji dziecka.

„W zdrowym ciele, zdrowy duch”- ta maksyma ma odniesienie również w przypadku koncentracji uwagi. Braki w witaminach i minerałach, nieodpowiednia dieta, brak aktywności fizycznej w negatywny sposób wpływa na umiejętność skupiania się naszych dzieci. 

Najlepszym treningiem koncentracji jest odpowiednio dobrana zabawa. Mogą to być:

separatory (dopasowywanie kształtów klocków do otworów)

szukanie takich samych elementów

puzzle

łamigłówki, labirynty, szukanie różnic

memory

gry planszowe, karciane, warcaby, szachy

zabawy słowne (pytania do obrazów, wymienianie określonych elementów, cech)

wymyślanie historyjek, zagadki

Źródła:
Ilg Frances L., Bates Ames Louise, Baker Sidney M. Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat. Poradnik dla rodziców, psychologów i lekarzy, Gdańsk, 2015;
Janiszewska B., Wspomaganie koncentracji i nie tylko. Ćwiczenia i zabawy dla dzieci od 4 do 9 lat, Warszawa 2007;
red. Sterlau J. Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2., Gdańsk 2004,
Weyhreter H., Trudności z koncentracją uwagi, Warszawa 2004.

[/et_pb_testimonial][/et_pb_column][/et_pb_row][et_pb_row _builder_version=”3.25″ background_size=”initial” background_position=”top_left” background_repeat=”repeat”][et_pb_column type=”4_4″ _builder_version=”3.25″ custom_padding=”|||” custom_padding__hover=”|||”][et_pb_testimonial author=”Opracowanie ” job_title=”Emilia Safianowska” company_name=”Psycholog” _builder_version=”3.2″]

WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELI
DO PRACY Z UCZNIEM Z AUTYZMEM

PLAN NA PRZEWIDYWALNOŚĆ

  1. Uczeń z autyzmem oczekuje przewidywalności, powtarzalności, potrzebuje znać plan tego, co będzie robił. Pamiętaj, iż raczej nie lubi zmian i raczej słabo się odnajduje w nagłych zmianach planów.
  2. Świadomie i rozsądnie zaplanuj działania na dany tydzień, dzień oraz jednostkę lekcyjną. Uczeń potrzebuje nie tylko wiedzieć, co będzie robił, ale również, jaka będzie kolejność działań, a także
    w jakim miejscu realizacji planu aktualnie się znajduje. Możesz posłużyć się w tym zakresie przygotowanym spisanym lub – dla młodszych uczniów – narysowanym planem działania; warto oddzielać np. kolorami poszczególne czynności i wskazywać uczniowi, na którym etapie realizacji planu jest w danej chwili.
  3. Planowanie dotyczy także działań organizowanych poza szkołą/przedszkolem – jak spacery, wycieczki, odwiedziny, itp. Pamiętaj, aby odpowiednio wcześniej uprzedzić ucznia o tego typu planowanych działaniach. Poznaj też potrzeby ucznia – np. konieczność zażycia lekarstw przed podróżą lub konieczność wzięcia ze sobą ulubionej zabawki.
  4. Uczniów starszych (klasy IV-VII i starszych) warto zachęcić do prowadzenia dziennika/terminarza, w którym sami będą zapisywać (lub zapisze nauczyciel) notatkę o ważnym wydarzeniu, wyjeździe, ale także o koniecznych na jutrzejszą lekcję przyborach czy pomocach.
  5. Warto, aby uczeń z autyzmem miał przygotowane osobne teczki na poszczególne karty pracy, podzielone kolorystycznie – np. niebieska – karty pracy z edukacji polonistycznej, zielona – z matematycznej, czerwona – plastyczej, itp.
  6. Podczas przygotowywania sprawdzianów weź pod uwagę, aby zadania złożone dzielić na części, wyraźnie oddzielone na arkuszu (np. kolorami), zwróć dodatkową uwagę ucznia na konieczność wykonania kolejnych podpunktów. Jeśli zadanie polega na wyborze z kilku opcji, wydrukuj je jedne pod drugimi, tak, aby nie tworzyły dwóch kolumn, czyli zastosuj model:

A
B
C
D

zamiast:

A B
C D  

KOMUNIKACJA

  1. Konieczne jest, aby do ucznia z autyzmem zwracać się w sposób jasny i prosty. Zwracaj uwagę na ton głosu, moduluj głos, ale bez przesadnej emfazy.
  2. Używaj zdań oznajmujących, mniej pytających.
  3. Komentuj działania ucznia, np. „Widzę, ze wyjąłeś zeszyt, teraz otwórz go i przepisz to zdanie”.
  4. Upewnij się, czy uczeń zrozumiał treść komunikatu. Jeśli trzeba – powtórz komunikat w prostszej formie. Jeśli potrzeba – powtórz znowu.
  5. Jak najczęściej nawiązuj kontakt wzrokowy, jeśli trzeba – przypominaj uczniowi, aby patrzył w oczy, gdy zwraca się do ciebie lub innych.
  6. Raczej unikaj metafor i porównań, gdyż uczeń odbiera je dosłownie. Jeśli je zastosujesz, wytłumacz, co znaczą.
  7. Zachęcaj do poznawania i włączania do słownika nowych słów. Zawsze objaśniaj ich znaczenie.
  8. Dla wzbogacenia umiejętności komunikacyjnych i społecznych, rozważ, czy  uczeń/uczniowie z autyzmem w twojej klasie nie mogliby poprowadzić lekcji na dany temat, np. raz w semestrze.
  9. Łącz komunikat słowny z mową ciała – nie zniechęcaj się, jeśli uczeń nie rozumie od razu, o co ci chodzi. Powtarzaj ten zabieg wielokrotnie,
    aż zapamięta.
  10. Raczej zrezygnuj z precyzyjnych instrukcji. Upraszczaj przekaz.

EMOCJE I ZACHOWANIE

  1. W pracy z uczniem  z autyzmem konieczne są jasno sprecyzowane, zapisane zasady i reguły obowiązujące w grupie. Kanon zasad powinien zawsze znajdować się w zasięgu wzroku ucznia z autyzmem.
  2. Uczeń musi także wiedzieć, jakie zachowanie jest dobre, a jakie złe. Informuj go o tym!
  3. Uczeń z autyzmem nie zawsze rozumie emocjonalny kontekst swojego działania i zachowania, nie zawsze jest w stanie zrozumieć, że swoim zachowaniem przekracza pewne granice i np. rani innych.  Dlatego konieczna jest stała praca nad aspektem rozwoju emocjonalnego ucznia
    z autyzmem. Jako nauczyciel zachęcaj i ucz ucznia rozpoznawania i nazywania emocji, kieruj jego uwagę i wzrok na mowę ciała. Analizuj materiał wizualny (obrazki, sceny z filmu, gesty i miny na sobie) pod kątem rozpoznawania emocji. Zacznij od emocji prostych i przeciwstawnych
    (np. smutny-wesoły).
  4. Ucz ucznia strategii radzenia sobie ze stresem, złością, bezradnością.
  5. Stopniowo oswajaj go z coraz trudniejszymi sytuacjami.
  6. Dostosuj tempo uczenia radzenia sobie z emocjami do jego indywidualnego rytmu rozwoju.
  7. W sytuacji porażki – ucz radzenia sobie z frustracją. Zawsze możesz odwołać się do konkretnego przykładu – np. pozytywnego zachowania innego dziecka, tematycznie zbliżonej historyjki obrazkowej lub siebie samego.
  8. W sytuacji sukcesu – chwal – i to jak najczęściej! Tutaj nie bój się emfazy! Wzmacniasz w ten sposób pozytywne myślenie o sobie ucznia
    i poczucie własnej sprawczości – obie te sfery uczeń może mieć bardzo zaniżone!
  9. Uczeń z autyzmem może okazywać skrajne emocje. Akceptuj go takim, jakim jest. Pomagaj budować poczucie własnej wartości.
  10. Pamiętaj o pozytywnym dopingu, mobilizuj i zachęcaj ucznia do podejmowania wysiłku.
  11. Możesz posłużyć się określonym w szkole zestawem nagród (nie tylko słownych) za wykonanie zadania.

ORGANIZUJ OTOCZENIE

  1. W pracy podczas jednostki lekcyjnej, w miarę możliwości, usuń z otoczenia elementy rozpraszające uwagę.
  2. Dodatkowo obserwuj sensoryzmy dziecka (np. słuchowe – nadmierne reagowanie na szumy, hałasy, dźwięki z otoczenia szkolnego
    i pozaszkolnego; wzrokowe – poszukiwanie światła, wpatrywanie się w kolorowe tablice naścienne; węchowe – poszukiwanie lub unikanie określonych zapachów, etc.).  Wystrój klasy nie powinien dodatkowo stymulować sensorycznie dziecka, co sprzyja ukierunkowaniu strumienia uwagi na dane działanie.
  3. Dłuższe i trudniejsze zadania dziel na mniejsze części – pamiętaj o pochwale za każdy wykonany etap.
  4. Możesz czynić krótkie przerwy w pracy, jeśli zuważysz zmęczenie lub znużenie ucznia.

[/et_pb_testimonial][/et_pb_column][/et_pb_row][/et_pb_section]