Bajka terapeutyczna, jak sama nazwa wskazuje, jest bajką, opowiadaniem, opowiastką zawierającą treści terapeutyczne, i swej formule takie ma spełniać zadanie. Zawarte w bajce treści poruszają ważne w danym momencie dla dziecka sprawy. Mogą to być problemy adaptacyjne – w sytuacji, gdy dziecko idzie pierwszy raz do przedszkola, problemy lękowe – gdy w rodzinie pojawia się rodzeństwo, rodzina się przeprowadza, lub pojawia się sytuacja kryzysowa, jak np. choroba, śmierć członka rodziny, czy np. dziecko musi iść pierwszy raz do dentysty, a bardzo się tego boi. Innymi problemami poruszanymi w bajce terapeutycznej mogą być np. kłótnie rodziców, separacja lub rozwód rodziców, dokuczanie w zespole klasowym, czy problemy związane z trwającą aktualnie pandemią. Sposób, w jaki w/w przykładowe problemy są w bajce poruszane, pozwala dziecku na lepsze zrozumienie siebie i otaczającego świata społeczno-przyrodniczego. Bajki oddziałują na psychikę dziecka poprzez identyfikację z pozytywnym bohaterem, pozwalają rozpoznać wewnętrzne problemy dziecka, dają możliwość poznania sposobów radzenia sobie z nimi, wspierają rozwój osobowości, zachęcają do aktywnego pokonywania napotkanych trudności oraz do nawiązywania pozytywnych relacji z innymi i światem przyrody. Bajka w sposób spontaniczny wyzwala emocje dziecka, co pozwala odreagować napięcia, stres, niewypowiedziane cierpienie, lęk, ból, przez co zaspokaja potrzeby emocjonalne małego czytelnika. Bajka terapeutyczna ma swoje unikalne cechy, które pozwalają dziecku odważnie i wprost zmierzyć się z własnymi problemami. Pozwala spojrzeć na problem z innej perspektywy. W końcu zaś bajka terapeutyczna przynosi ukojenie.
Bajka terapeutyczna ma swoja strukturę, budowę i stałe elementy:
Tło bajki – to otoczenie, które dziecko zna, potrafi rozpoznać; miejsce bajki rozgrywa się zazwyczaj w miejscu uniwersalnym, lub po prostu znanym dziecku.
Główny bohater – to zazwyczaj zwierzątko, zabawka lub małe dziecko, czyli bohater, z którym dziecko z łatwością może się utożsamiać. Bohater bajki odczuwa lęk, nieporadność, niesamodzielność, czuje się zagrożony, osamotniony. W trudnej sytuacji często pomagają bohaterowi inne bajkowe postaci, które również są pozytywne. W toku opowiadania bohater pokonuje własny lęk, coraz lepiej radzi sobie z danym problemem, a dzięki temu dziecko coraz lepiej uczy się, poprzez naśladownictwo, podobnego, pozytywnego podejścia. Wszystko to niweluje lęk.
Główny temat – to zazwyczaj problem, który aktualnie przeżywa dziecko. Opis problemu i tego, co czuje bohater, pozwala dziecku zrozumieć własne emocje.
Pozostali bohaterowie bajki – to często najbliższe otoczenie bohatera, rodzina, przyjaciele, koledzy, najbliższa społeczność. Oni również pomagają bohaterowi poznać własne emocje, głównie lęk i jego przyczyny; pomagają rozwiązywać trudności, podpowiadają, jak sobie poradzić w danej chwili.
Rozwiązanie problemu – jest to pokazanie wprost, jak główny bohater uporał się z trudna sytuacją, problemem. Podkreślenie, że jest to możliwe i w zasięgu dziecka.
Dobre zakończenie – to szczęśliwy finał zmagań głównego bohatera. Bezpośrednio pozwala dziecku na obniżenie napięcia i doznanie ukojenia.
Wśród bajek terapeutycznych wyróżnić można:
Bajki relaksacyjne, służące uspokojeniu, odprężeniu, relaksowi dziecka poprzez odpowiednie oddziaływanie na układ nerwowy dziecka.
Bajki psychoedukacyjne, mające na celu złagodzenie napięcia emocjonalnego, które może wynikać z trudnej sytuacji dziecka. W tego typu bajce, główny bohater przeżywa problem podobny do tego, który aktualnie przeżywa dziecko, a poprzez utożsamienie się z bohaterem, dziecko uczy się, jak sobie w danym momencie poradzić. Dziecko nabywa także nowe doświadczenia oraz buduje bazę strategii postępowania w przyszłości. Bajki psychoedukacyjne również pozytywnie wpływają na rozwój umysłowy dziecka.
Bajki psychoterapeutyczne, mają zarówno charakter kojący, ale także dają szansę na zaspokojenie potrzeb dziecka, z których być może nawet nie zdaje sobie sprawy. Główny bohater bajki jest zazwyczaj mocno podbudowywany i dowartościowywany za swoje poczynania i podejmowane działania, z radością i determinacją pokonuje on przeszkody i trudy, jakie ma przed sobą. U dziecka, które słucha takiej bajki, buduje to silnie pozytywne wrażenia, powoduje większy spokój i oczywiście obniża lęk.
Moje doświadczenie w pracy psychologicznej pokazuje, iż bajka terapeutyczna potrafi wiele… potrafi przełamywać opór małego klienta, potrafi budować głębszą emocjonalną więź z dzieckiem, wzmacnia zaufanie w relacji terapeutycznej, ale przede wszystkim, daje świetny przykład, że nie należy się poddawać, bo zawsze jest jakieś dobre wyjście z sytuacji, także takiej, która pod kątem emocjonalnym – przytłacza dziecko… Bajka terapeutyczna daje szanse na odreagowanie emocji także wtedy, gdy dziecko może nie chcieć, albo nie umieć, rozmawiać o problemie wprost.
Dlatego serdecznie zapraszam rodziców i opiekunów do korzystania z tego typu bajek.
Poniżej zamieszczam ciekawe linki do bajek.
http://www.pomagamydzieciom.info/files/pdf/bajki%20terapeutyczne%20PROMYK%20SLONCA.pdf
Opracowanie: E. Safianowska, psycholog